باستان‌شناسان در مرکز قزاقستان، مقبره بسیار سالم یک جنگجوی سکایی را کشف کرده‌اند که در آن شمشیر برنزی ۲۵۰۰ ساله همچنان در دست صاحبش قرار دارد.
مجله اینترنتی باستان شناس: این کشف در محوطهٔ تدفینی «کارابیه» در ناحیهٔ آکتوگای، استان قره‌قندی صورت گرفته و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی عصر آهن اولیه در دهه‌های اخیر مورد ستایش قرار گرفته است.
این کاوش که توسط تیمی از موزهٔ تاریخ منطقه‌ای قره‌قندی انجام شد، تپهٔ تدفینی دست‌نخورده‌ای را آشکار کرد که به «کورگان شمارهٔ ۱» معروف است و به سده‌های هفتم تا ششم پیش از میلاد بازمی‌گردد. چنین آرامگاه‌های دست‌نخورده‌ای در میان محوطه‌های سکا بسیار نادرند، زیرا بسیاری از آنها مدت‌ها پیش غارت شده‌اند. زیر لایه‌های سنگی، بقایای جنگجویی قرار داشت که مطابق سنت‌های تدفینی باستانی به‌دقت جای گرفته بود و دست راستش همچنان شمشیر کوتاه برنزی (آکیناکه) را ــ که نماد طبقهٔ نخبگان سکا بود ــ در بر داشت.
داورن ژوسوپوف، رئیس بخش باستان‌شناسی موزهٔ منطقه‌ای، گفت: «پس از برداشتن سنگ‌های پوشاننده، اسکلت را در وضعیت صحیح آناتومیک دیدیم. در دست راستش یک آکیناک بود. سال‌هاست چنین یافته‌ای نداشته‌ایم.»
این سلاح برنزی حدود ۳۰ سانتی‌متر طول دارد، دو لبه‌ای است و با نقش‌مایه‌هایی از پرندگان شکاری استپی و شاخ‌های آرگالی (گوسفند کوهی) تزئین شده است؛ نمادهایی که به‌طور عمیق با قدرت و روح آزاد کوچ‌نشینان پیوند دارند. آرمان بیسنوف، باستان‌شناس، این شمشیر را «شاهکاری از فلزکاری باستان» توصیف کرد و افزود که تاکنون نمونهٔ مشابهی در قزاقستان یافت نشده است.
آنچه در این مقاله می خوانید
- دریچه ای به سوی هنرِ سکاها
- نشانه‌های یک جنگجوی نخبه
- حفاظت از میراث گذشته
دریچه ای به سوی هنرِ سکاها
«کیفیت استثنایی این شمشیر، مهارت‌های پیشرفتهٔ فلزکاری و هنری سکاها را آشکار می‌سازد؛ اتحادیه‌ای از قبایل کوچ‌نشین که از حدود سدهٔ هشتم تا سوم پیش از میلاد بر استپ‌های آسیای مرکزی سیطره داشتند. این جنگجویان سواره، نزد ایرانیان باستان به نام سکا و نزد یونانیان به نام اسکیت‌ها شناخته می‌شدند و فرهنگی پیچیده را بنیان نهادند که بر پایهٔ تحرک، نمادپردازی حیوانی و هنر نخبه‌گرایانه در طلا و برنز تعریف می‌شد.»
«سلاح‌ها و زیورآلات آنان نه تنها ابزار جنگ، بلکه نماد جایگاه اجتماعی و معنویت بودند. پرندگان شکاری حک‌شده بر قبضهٔ آکیناکه ممکن است نشانگر نگهبانی الهی یا دید تیز جنگجویانی بوده باشد که دشت‌های پهناور را می‌نگریستند. نقش‌مایه‌های مشابهی در تدفین افسانه‌ای «مرد طلایی» که در کورگان ایسیک قزاقستان کشف شده، دیده می‌شود و این امر حاکی از وجود زبان بصری مشترکی از قدرت در سراسر جهان سکاهاست.»
نشانه‌های یک جنگجوی نخبه
علاوه بر شمشیر، آرامگاه کارابیه شامل پنج سرِ فلزیِ تیر و یک گوشوارهٔ طلایی بود که گمان می‌رود یا زمانی زینت‌بخش جنگجو بوده یا به عنوان پیشکشی برای همراهی او در جهان پس از مرگ قرار داده شده است. وجود زیورآلات فلزیِ گران‌بها نشان می‌دهد که این مرد دارای جایگاه اجتماعی بالایی بوده است ــ شاید یک رئیس قبیله یا جنگجوی اشرافی.
سکاها به تیراندازان سوارهٔ خود شهرت داشتند؛ تیراندازانی که سرعت و دقتشان شیوهٔ جنگ در استپ‌ها را دگرگون کرد. نویسندگان کلاسیک همچون هرودوت آنان را جنگجویانی خشن اما منضبط توصیف کرده‌اند که قادر بودند با تاکتیک‌های ضربه‌زنی و عقب‌نشینی، ارتش‌های بسیار بزرگ‌تر را شکست دهند. مهارت آنان در تیراندازی و آیین‌های تدفینی پرجزئیاتشان الهام‌بخش فرهنگ‌های استپیِ بعدی، از جمله قبایل نخستین ترک، شد.
حفاظت از میراث گذشته
تیم باستان‌شناسی قره‌قندی قصد دارد تحلیل‌های متالوگرافی، رادیوکربن و انسان‌شناسی انجام دهد تا سن، منشأ و ترکیب دقیق آلیاژ برنزیِ شمشیر جنگجو را مشخص کند. نتایج که انتظار می‌رود زمستان آینده منتشر شود، می‌تواند روشنایی تازه‌ای بر مسیرهای تجاری و تبادلات فناورانه در عصر آهن اولیه بیفکند.
این کشف اهمیت روزافزون قزاقستان را به‌عنوان یکی از مراکز مهم باستان‌شناسی در اوراسیا برجسته می‌سازد. در دهه‌های اخیر چندین «مرد طلایی» سکایی، آراسته به زیورهای طلایی، کشف شده‌اند که هر یک بخشی از تاریخ اولیهٔ منطقه را بازنویسی کرده‌اند. با این حال، برخلاف بسیاری از آرامگاه‌های سلطنتی، این کشف اخیر به‌سبب دست‌نخورده بودنش برجسته است ــ پیوندی بی‌واسطه با تمدنی که بیش از دو هزار سال پیش ناپدید شد.
همان‌گونه که بیسنوف می گوید: «این تدفین به ما امکان می‌دهد مستقیماً به جهان سکاها بنگریم. هر جزئی ــ از سلاح تا تزئینات ــ داستان مردمانی را بازگو می‌کند که در دشت‌های پهناور قزاقستان زندگی کردند، جنگیدند و رؤیاپردازی نمودند.»
اعتبار تصویر روی جلد: موزهٔ تاریخ منطقه‌ای قره‌قندی
