۱۰ تفاوت قهوه عربیکا و روبوستا که باید در انتخاب قهوه بدانید
شاید تا به حال توجه کرده باشید که روی برخی بسته‌های قهوه نوشته شده: «۱۰۰٪ عربیکا یا ۱۰۰٪ روبوستا». این عبارت شاید در نگاه اول کمی عجیب به نظر برسد، اما در واقع اشاره به نوع خاصی از گونه‌ی گیاه قهوه دارد که دانه‌ها از آن گرفته شده‌اند.
قهوه عربیکا چیست؟
قهوه عربیکا از گیاهی به نام Coffea arabica به‌دست می‌آید و یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرطرفدارترین انواع قهوه در دنیا است. این نوع قهوه به‌دلیل داشتن طعمی متنوع و دلنشین، مورد علاقه‌ی بسیاری از مصرف‌کنندگان قرار گرفته است. طعم عربیکا می‌تواند بسیار متفاوت باشد؛ برخی نمونه‌ها طعم شکلاتی دارند، اما در برخی نمونه‌های دیگر می‌توان نت‌های مرکبات یا میوه‌های شیرین را حس کرد. در مجموع، عربیکا نسبت به روبوستا طعمی ملایم‌تر، شیرین‌تر و اسیدی‌تر دارد.
عربیکا سال‌ها است که به‌عنوان انتخاب اول در قهوه‌های باکیفیت و تخصصی شناخته می‌شود. به همین دلیل، عبارت «۱۰۰٪ عربیکا» روی بسته‌های بسیاری از برندهای قهوه دیده می‌شود. امروزه حدود ۶۰ درصد از قهوه‌ای که در ایالات متحده مصرف می‌شود، از نوع عربیکا است.
برای کشت موفق عربیکا، شرایط خاصی لازم است. این گیاه در ارتفاعات بالاتر، آب‌وهوای معتدل و محیطی نسبتاً سایه‌دار بهتر رشد می‌کند. کشورهای آمریکای لاتین، آفریقا و جنوب شرق آسیا مانند کلمبیا، اتیوپی، گواتمالا و کاستاریکا، از جمله تولیدکنندگان مهم عربیکا هستند.
عربیکا گیاهی حساس‌تر است و نگهداری از آن سخت‌تر از روبوستا است. ارتفاع بالا، نیاز به آب‌وهوای خاص و همچنین برداشت زمان‌بر (چون دانه‌ها هم‌زمان نمی‌رسند)، از دلایل اصلی گران‌تر بودن این نوع قهوه است. این پیچیدگی در کشت و برداشت، باعث شده که عربیکا اغلب به‌عنوان گزینه‌ای باکیفیت‌تر و سطح بالاتر در بازار شناخته شود.
قهوه روبوستا چیست؟
روبوستا از گیاه Coffea canephora گرفته می‌شود و به داشتن طعمی قوی، تلخ و آجیلی معروف است. طعم آن ممکن است کمتر متنوع از عربیکا باشد، اما در برخی سبک‌های قهوه، به‌ویژه در نوشیدنی‌هایی با شیر یا یخ، عملکرد بسیار خوبی دارد. این قهوه مقدار چربی و قند کمتری دارد و در عوض، کافئین آن تقریباً دو برابر عربیکا است. به همین دلیل، برای کسانی که دنبال قهوه‌ای پرانرژی هستند، گزینه‌‌ی مناسبی به‌شمار می‌رود.
گیاه روبوستا مقاوم‌تر است و می‌تواند در ارتفاعات پایین‌تر و در شرایط اقلیمی متنوع‌تری رشد کند. به‌دلیل همین سازگاری، نگهداری از آن ساده‌تر است و بازدهی بیشتری دارد. ویتنام یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان روبوستا در جهان است و در کنار کشورهایی مانند اندونزی و اوگاندا نقش مهمی در تأمین بازار جهانی دارد.
در گذشته روبوستا بیشتر برای تولید انبوه استفاده می‌شد و کمتر به کیفیت آن توجه می‌شد. اما در سال‌های اخیر، تولیدکنندگان زیادی در تلاش هستند تا روبوستا را نیز با استانداردهای قهوه تخصصی فرآوری و عرضه کنند. این نوع قهوه در بسیاری از نوشیدنی‌های سنتی آسیایی مانند آیس کافی با شیر عسلی، قهوه‌‌ی تخم‌مرغ و قهوه‌‌ی آووکادو کاربرد دارد. طعم قوی آن باعث می‌شود حتی در ترکیب با یخ یا مواد شیرین، طعم اصلی قهوه حفظ شود.
امروزه روبوستا علاوه بر مصرف صنعتی و فوری، به‌تدریج جای خود را در میان قهوه‌های خاص و باکیفیت نیز باز کرده است، به‌ویژه در مناطقی که طعم پررنگ و قدرت کافئین اهمیت بیشتری دارد.
تفاوت قهوه عربیکا و روبوستا
در ادامه، به ۱۰ تفاوت مهم بین دو گونه‌ی اصلی قهوه، یعنی عربیکا و روبوستا، اشاره می‌کنیم که در زمان خرید قهوه عربیکا و روبوستا بسیار در انتخاب به شما کمک خواهند کرد:
- طعم
- میزان کافئین
- ترکیب چربی و قند
- قیمت
- بازدهی و شرایط پرورش
- کاربرد در ترکیب قهوه‌ها
- شکل ظاهری دانه
- ارتفاع گیاه
- میزان اسید کلروژنیک
- شرایط کشت و نگهداری
۱. طعم
قهوه روبوستا معمولاً طعمی تند و ناخوشایند دارد که گاه با بوی لاستیک سوخته مقایسه می‌شود. دلیل اصلی این طعم ناپسند، میزان بالای کافئین در دانه‌های روبوستا است. هرچند کافئین بیشتر می‌تواند از نظر انرژی‌بخشی یک مزیت باشد، اما مزه‌ای تلخ و زننده در نوشیدنی ایجاد می‌کند که بر کیفیت نهایی نوشیدنی اثر منفی می‌گذارد. در مقابل، عربیکا طعمی ملایم‌تر و دلپذیرتر دارد، به همین دلیل بیشتر مورد توجه علاقه‌مندان حرفه‌ای قهوه قرار می‌گیرد.
۲. میزان کافئین
اگر هدف اصلی‌تان از نوشیدن قهوه، دریافت دوز بالایی از کافئین است، روبوستا انتخاب قوی‌تری خواهد بود؛ چون حاوی حدود ۲.۷٪ کافئین است. در مقابل، عربیکا مقدار کمتری کافئین دارد (حدود ۱.۵٪) و در نتیجه نوشیدنی حاصل از آن لطیف‌تر، کمتر تلخ‌تر و ملایم‌تر خواهد بود.
۳. ترکیب چربی و قند
دانه‌های عربیکا حدود ۶۰٪ چربی بیشتر و تقریباً دو برابر قند بیشتری نسبت به روبوستا دارند. این تفاوت در ترکیب شیمیایی، نقشی مهم در طعم مطبوع‌تر عربیکا دارد و دلیل اصلی محبوبیت آن در میان قهوه‌دوستان حرفه‌ای است.
۴. قیمت
در بازار جهانی خرید قهوه، قیمت دانه‌‌ی سبز قهوه روبوستا معمولاً حدود نصف قیمت عربیکا است. این اختلاف قیمت باعث شده روبوستا از نظر اقتصادی برای تولیدکنندگان جذاب‌تر باشد، به‌ویژه در مواردی که هدف، کاهش هزینه‌ها است.
۵. بازدهی و شرایط کشت
روبوستا گیاهی مقاوم‌تر و کم‌دردسرتر برای کشاورزان است. بازدهی بالاتری دارد و در برابر شرایط محیطی نامساعد مقاومت بیشتر و نسبت به آفات نیز آسیب‌پذیری کمتری دارد. یکی از دلایل این مقاومت، میزان بالای کافئین در روبوستا است که برای حشرات خاصیت سمی دارد و نوعی دفاع طبیعی برای گیاه محسوب می‌شود.
این ویژگی‌ها باعث می‌شوند هزینه‌های تولید روبوستا کاهش یابد و عرضه‌‌ی آن در بازار بیشتر شود. در گذشته، بسیاری از شرکت‌ها برای کاهش هزینه و افزایش سود، بخشی از ترکیب‌های قهوه خود را با روبوستا جایگزین می‌کردند. در نتیجه، با گذشت زمان و به‌ویژه در نیمه‌ی اول قرن بیستم، کیفیت قهوه‌هایی که به بازار عرضه می‌شد، به تدریج کاهش یافت و بیشتر تابع منافع اقتصادی شد تا وفاداری به طعم و کیفیت.
۶. کاربرد در ترکیب‌ها
امروزه استفاده از روبوستا در ترکیب قهوه‌های باکیفیت چندان رایج نیست. اما با این حال، در قهوه‌های فوری، روبوستا تقریباً ماده‌‌ی اصلی است که البته در چنین محصولاتی، طعم چندان در اولویت قرار ندارد.
در ترکیب‌های اسپرسو، وضعیت پیچیده‌تر است. هنوز هم در برخی سبک‌ها، به‌ویژه اسپرسوهای سنتی ایتالیایی، از روبوستا استفاده می‌شود. دلیل آن، نقش روبوستا در ایجاد «کِرِما» (لایه‌ی کف‌مانند روی اسپرسو) است. هرچند استفاده از روبوستا ممکن است به بهترشدن ظاهری هر فنجان قهوه کمک کند، اما معمولاً به‌قیمت افت طعم تمام می‌شود و این موضوع ممکن است نشان‌دهنده‌ی جابجایی اولویت‌ها از کیفیت به ظاهر در خرید قهوه دمی باشد.
اما با این حال، نمی‌توان همیشه روبوستا را معادل قهوه‌‌ی بی‌کیفیت دانست. روبوستای درجه‌یک و فرآوری‌شده به روش تخصصی می‌تواند طعمی مطلوب و گاه حتی بهتر از عربیکای رده‌پایین ارائه دهد. اما با این وجود، چنین نمونه‌هایی نادر و محدود به تولیدکنندگان خاص هستند؛ چرا که روبوستا، به‌طور معمول، برای کاهش هزینه و افزایش حجم به ترکیب قهوه‌ها افزوده می‌شود و نه به‌خاطر طعم ممتاز آن.
۷. شکل دانه‌ها
یکی از ساده‌ترین راه‌های تشخیص عربیکا و روبوستا، توجه به شکل دانه‌‌ی قهوه است. دانه‌های عربیکا حالتی بیضی دارند، در حالی که دانه‌های روبوستا گردتر هستند. این تفاوت در ظاهر، ریشه در ویژگی‌های گیاه دارد: عربیکا درختی کوتاه‌تر است که باعث رشد دانه‌هایی کشیده‌تر می‌شود، در مقابل روبوستا بلندتر است و دانه‌هایش به شکل گرد درمی‌آیند. این تفاوت ساده‌ی ظاهری، نشان‌دهنده‌ی تفاوت‌های عمیق‌تری است که از روش‌های کشت آغاز می‌شوند و تا نوع مصرف مانند کاربرد گسترده‌ی روبوستا در تولید قهوه‌های فوری، ادامه پیدا می‌کنند.
۸. ارتفاع گیاه
گیاه قهوه عربیکا معمولاً بین ۲.۵ تا ۴.۵ متر رشد می‌کند، در حالی که روبوستا می‌تواند تا ارتفاع ۶ متری هم برسد. این تفاوت در ارتفاع، بر شکل و ساختار دانه‌ها تأثیر می‌گذارد و نقش مهمی در انتخاب نوع زمین، شرایط اقلیمی مناسب و روش‌های کشاورزی نیز دارد.
۹. میزان اسید کلروژنیک (CGA)
اسیدهای کلروژنیک از ترکیبات مهم موجود در دانه قهوه هستند که هم در طعم نهایی و هم در برخی خواص سلامت‌بخش نوشیدنی نقش دارند. دانه‌های روبوستا حاوی مقدار بیشتری از این اسیدها هستند (حدود ۷ تا ۱۰ درصد)، در حالی که این مقدار در عربیکا کمتر است (حدود ۵.۵ تا ۸ درصد). این تفاوت، یکی از عوامل کلیدی در تفاوت طعم بین این دو نوع قهوه است؛ روبوستا به دلیل غلظت بالاتر اسیدهای کلروژنیک معمولاً طعمی تلخ‌تر و تندتر دارد، در حالی که عربیکا، طعمی متعادل‌تر را ارائه می‌دهد.
۱۰. وضعیت تولید جهانی
در حال حاضر، حدود سه‌چهارم از قهوه‌‌ی جهان از نوع عربیکا است و تنها یک‌چهارم آن به روبوستا اختصاص دارد. برزیل بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی عربیکا است و سهم زیادی از بازار قهوه تخصصی را در اختیار دارد. در مقابل، ویتنام رتبه‌ی نخست تولید روبوستا را به خود اختصاص داده و بخش عمده‌ای از قهوه‌های ارزان‌تر و صنعتی‌تر جهان را تأمین می‌کند. این تفاوت در تولید، نه‌فقط بازتاب سلیقه‌‌ی جهانی بلکه نتیجه‌‌ی شرایط اقلیمی، اقتصادی و تاریخی مناطق تولیدکننده است.
مطلب بسیار دقیقی بود. واقعاً نمی‌دانستم که عربیکا تا این حد در طعم و ترکیبات شیمیایی با روبوستا تفاوت دارد. مخصوصاً میزان قند و چربی بیشتر عربیکا که روی طعم نهایی تأثیر می‌گذارد، برایم جالب بود. به نظرم خیلی از مردم هنوز هم قهوه را صرفاً بر اساس قیمت انتخاب می‌کنن و به کیفیت و منشأ دانه توجهی ندارن.
کاملاً درست می‌فرمایید خانم مشیری. بسیاری از افراد هنگام خرید قهوه، تنها به قیمت توجه می‌کنند و از اهمیت منشأ گیاه، فرآوری دانه و تفاوت‌های شیمیایی مثل چربی یا اسید کلروژنیک غافل هستند. هدف این مقاله دقیقاً این بود که با مقایسه علمی قهوه عربیکا و روبوستا، مخاطب آگاهانه‌تر انتخاب کند. خوشحالیم که این اطلاعات برای شما مفید واقع شد.