انسان دیگر نمی‌تواند از پاسخ به سوالات فلسفی چند هزار ساله فرار کند

اخلاق در تکنولوژی و بالاخص هوش مصنوعی تبدیل به پرسشی با هزاران پاسخ شده است. متخصصان حوزه تکنولوژی در پنل رویداد گروه «وکتور» این موضوع را بررسی کردند. «امیرحسن موسوی»، مدیر ارتباطات سابق دیجی‌کالا ، اظهار داشت بشر پاسخ قطعی به سؤالات فلسفی مهمی را به تأخیر انداخته و اکنون با ظهور مسأله هوش مصنوعی نیاز دارد سریع‌تر به آن پاسخ دهد.

رویداد «انسان و ماشین، از دوری تا دوستی» به میزبانی گروه نوپای «وکتور» و با حضور بیش از 100 نفر از صاحبین کسب‌و‌کارها، رسانه‌ها و علاقه‌مندان به این حوزه، در خانه‌ کارمان برگزار شد. هدف این رویداد نگاهی به جنبه‌های انسانی هوش مصنوعی و نقش سازنده آن در کسب‌وکارها بود.

پنل گفت‌وگو با حضور «علی خدایی»، مدیر گروه محصول گوگل، «وینا رحیمیان»، مدیر ارشد محصول اوتر لبز، «احسان موسوی»، راهبر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین اپل و «امیرحسن موسوی»، دانشجوی دکترای فلسفه علم و تکنولوژی و مدیر ارشد ارتباطات سازمانی سابق دیجی‌کالا برگزار شد. مدیریت این پنل نیز با «کاوه یزدی‌فرد» بود.

اخلاق در هوش مصنوعی

بحث اخلاق در هوش مصنوعی یکی از موضوعات متداول این روزهاست. «امیرحسن موسوی» در این باره ابتدا به تفاوت سؤال‌های علمی و فلسفی اشاره کرد و گفت سؤالات علمی یک پاسخ مشخص دارند، به طور مثال آب در چند درجه به جوش می‌آید. اما به نظرش برای سؤالات فلسفی، همچون اخلاقی بودن یا نبودن یک چیز، پاسخ مشخصی ندارد.

او با این پیش زمینه اظهار داشت در حوزه AI یک اتفاق جالب و یک اتفاق گرفتارساز در حال وقوع است:

«اتفاق جالب این است که رشته‌های مختلف را گردهم آورده است. در چند سال گذشته شرکت‌های بزرگ تکنولوژی محور، سرمایه‌گذاری‌های چند میلیارد دلاری در مورد فلسفه، سوشال ساینس و…. انجام دادند. همچنین افراد از رشته‌های مختلف همچون فیلسوف اخلاق، فیلسوف تکنولوژی، ریاضیدان و… دور هم جمع شدند و روی یک مسأله فکر می‌کنند. اما گرفتاری AI چیست؟ سؤالات چند هزار ساله‌ای داشتیم که حل نشده باقی مانده‌اند و مشکلی هم تا به امروز ایجاد نکرده بودند.»

به گفته این دانش‌آموخته فلسفه علم، از زمان افلاطون با سؤالات اخلاقی مواجه بودیم، اما اکنون AI یقه ما را گرفته است که بحث اخلاق در هوش مصنوعی را چطور حل کنیم و به هوش مصنوعی بگوییم در زمان بحران چطور باید تصمیم بگیرد.

موسوی برای باز کردن موضوع، با اشاره به مسأله‌ای که با عنوان «مسأله تراموا؛ کشتن یک نفر برای نجات چهار نفر» یاد می‌شود، اظهار داشت رویکردهای اخلاقی به طور کلی به سه قسمت تقسیم می‌شوند. در نتیجه‌گرایی اخلاقی، فرد به نتیجه عمل خود نگاه کرده و اگر خیر عمومی، اطرافیان و خودش را بیشتر و رنج را کمتر کند، آن را کاری اخلاقی می‌داند. پس کشتن یک نفر کمتر از کشتن چهار نفر، فرد را رنجیده می‌کند.

به گفته وی نوع دیگری از اخلاق نیز وجود دارد: «کانت می‌گوید ما یک سری وظایف اخلاقی داریم که نباید از آنها تخطی کنیم. وظیفه من نکشتن است حتی اگر همه جهان بمیرند، پس سوزن تغییر ریل را دست نمیزنم و در نتیجه چهار نفر کشته خواهند شد.»

به باور این دانش آموخته فلسفه علم، اخلاق وظیفه ممکن است فجایعی را به بار بیاورد.

ترس قدیمی از تکنولوژی

امیرحسن موسوی در بخش دیگری از سخنان خود اعلام کرد ترس از تکنولوژی به دیرباز برمی‌گردد و در تاریخ تکنولوژی و قرن 17، ابزارهای مکانیکی که به نوعی اولین تجربه رباتیک بودند، بشر را با این ترس روبه رو ساختند که این ابزارها نکند روی ما مسلط شوند؟ 

به گفته وی تکنولوژی تا به امروز با تولید خودرو یا بولدوزر، قدرت فیزیکی و سرعت بشر را امتداد می‌داند، اما هوش مصنوعی قوای ذهنی بشر را امتداد می‌دهد: «از همین رو معلوم نیست ما را آدم‌های باهوش‌تری می‌کند یا خنگ‌تر؟»

موسوی در پاسخ به این سؤال که اساسا به چه سامانه‌ای هوشمند گفته می‌شود، اظهار داشت: «یک ساز و کار و سامانه‌ای که بتواند به سؤالات پیچیده پاسخ دهد یا از پس کارهای پیچیده بر بیاید را سامانه هوشمند خطاب می‌کنیم.»

او در راستای این سخنان با اشاره به اینکه ماشین حساب موجب شده تا دیگر ضرب و تقسیم نکنیم، سؤال مطرح کرد که اگر ادراک، شناخت، زیبایی و … را به تکنولوژی بسپاریم، آیا انسان بودن ما را می‌گیرند؟

آیا هوش مصنوعی به آگاهی خواهد رسید؟

موسوی در بخش پایان سخنان خود به بحث آگاهی در انسان اشاره کرد و گفت: «سؤال «من» چه کسی هستم، سؤال خیلی مهمی در فلسفه است و آدم‌ها جواب‌های مختلفی به آن دادند. چهار-پنج سال دیگر اثری از مولکول‌هایی که امروز در بدن ما هستند، نیست که این شامل مغز ما هم می‌شود. اما «مَنی» را احساس می‌کنیم که اگر 36 سالم است انگار 36 سال با من است.»

او در همین رابطه توضیح داد:

«پاسخ فلسفه ذهن، مسأله ظهور ویژگی است که می‌گویند «من» یک ویژگی نوظهور از میلیاردها کانکشن است. «من» مظهر آگاهی و هوشمندی است، اما چیزی جز اتصال نورون‌ها نیست، وقتی تعداد نورون‌ها کنار هم زیاد می‌شود، سطحی از پیچیدگی ظهور می‌کند که آگاهی شماست. به طور مثال آب چیزی جز مولکول های آب نیست، اما آب ویژگی مایع بودن دارد. علیرغم اینکه به دانه دانه مولکول‌های آب نمی‌توانید مایع بودن را نسبت دهید، مجموع میلیاردها مولکول آب، ویژگی نوظهوری به وجود می‌آورد که به آن مایع می‌گوییم.»

او با تأکید دوباره بر اینکه «من» و آگاهی چیزی جز نورون‌ها نیستند، اظهار داشت این میلیاردها کانکشن زمانی که به هم متصل می‌شوند، خودآگاهی را به وجود می‌آورند، حال اگر این میلیاردها کانکشن در هوش مصنوعی به هم متصل شوند، آیا آگاهی ظهور می‌کند؟

«کارایی مثبت یا منفی هوش مصنوعی حاصل رفتار ما است»

«علی خدایی»، مدیر گروه محصول گوگل در این پنل با اشاره به چند مثالی که ابزارهای هوش مصنوعی مثل چت جی‌پی‌تی موجب تسهیل کارها شدند، گفت این ابزارها دسترسی ما به اطلاعات را سریع‌تر می‌کنند: 

«اگر شما در یک حوزه خاص تجربه نداشته باشید، نوع استفاده‌تان از هوش مصنوعی فرق می‌کند. اما برای من شبیه یک کارآموز خیلی خوب است که در کنارم برخی از کارهایم را انجام می‌دهد.»

به باور وی پاسخ به این سؤال که هوش مصنوعی تنبل می‌کند یا خیر، به خود انسان‌ها باز می‌گردد: «از نظر فردی باید انتخاب کنم تنبل شوم یا یک سری کارهای روتین ساده را به هوش مصنوعی بسپارم و خودم سراغ توانایی‌های جدیدی بروم؟ تفکر انتقادی‌ام را از دست بدهم یا حفظ کنم؟ الان در دو راهی هستیم که هر کسی انتخاب خود را دارد.»

خدایی این شرایط را برای کسب‌وکارها نیز به صورت مشابه تصویر کرده و گفت به طور مثال، شرکت متا می‌تواند از هوش مصنوعی برای بهینه کردن اینستاگرام استفاده کند: «حال می‌توان کاری کرد که کاربر وقت بیشتری را در اینستاگرام بگذراند و شاهد شکل‌گیری یک سری معتاد به شبکه اجتماعی باشیم که فقط تایم‌لاین را بالا و پایین می‌کنند، یا اینستاگرام به دنبال این هدف برود که آدم‌های بیشتری را به هم وصل کند و خدمت بهتری به جامعه ارائه دهد.»

«وینا رحیمیان»، مدیر ارشد محصول شرکت «اوتر لبز» نیز با تأکید بر اینکه چت جی‌پی‌تی کارها را خیلی راحت کرده است، اظهار داشت بحث قانع کردن مشتریان برای استفاده از هوش مصنوعی در محصولات بسیار حائز اهمیت است:

«وقتی قصد داریم از AI در محصولمان استفاده کنیم باید به مشتری بگوییم چقدر به درد او خواهد. باید به چراهای بسیاری نیز پاسخ دهیم که قرار است چه مشکلی را از کاربر حل کند یا چه ارزش افزوده‌ای را به محصول اضافه کند؟»

به گفته وی زمانی که قرار است محاسبات در یک محصول به هوش مصنوعی سپرده شود، برای مشتریان اهمیت می‌یابد که هوش مصنوعی چطور قرار است این محاسبات را انجام دهد چرا که قرار است با داده‌های نهایی، تصمیم‌های استراتژیک بگیرند.

«از هوش مصنوعی به زور استفاده نکنیم»

«احسان موسوی»، راهبر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین اپل اعتقاد دارد کسب‌وکارها در استفاده از ابزار و تکنولوژی نباید هیجان زده شده و به صورت مصنوعی از آنها در کارشان استفاده کنند: «تکنولوژی در درجه اول بایستی یک نیاز واقعی را رفع کند.»

او اعتقاد دارد شرکت‌ها برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی بایستی استراتژی‌شان به گونه‌ای باشد که با دقت 50 درصد هم بتوانند ارزش افزوده‌ای به محصولات خود اضافه کنند:

«اوبر قصد داشت تا ماشین‌های خودران را توسعه دهد، اما برای این مهم باید به ماشینی با دقت صددرصدی برسد، در حالی که یک شرکت تولید خودرو می‌تواند از هوش مصنوعی به حالتی استفاده کند که تا 50 درصد به راننده برای رانندگی بهتر کمک کند و نیاز به تحقق 100 درصدی نیست.»

موسوی با باور به اینکه هوش مصنوعی در حال حاضر آنقدرها هم باهوش نیست، گفت AI اکنون کارهایی را خوب انجام می‌دهد که پرتکرار باشد: «امروز نباید انتظار خلاقیت زیادی از هوش مصنوعی داشته باشیم.»

آخرین بار کی از هوش مصنوعی استفاده کردید؟

در بخش دیگری از رویداد هوش مصنوعی وکتور، از حاضرین پرسیده شد آخرین بار کی از هوش مصنوعی استفاده کردید؟ حاضرین می‌توانستند با استفاده از کیو آر کدی که در اختیار آن‌ها قرار گرفته بود، به این سؤال پاسخ دهند.

پس از بررسی تجربه استفاده و میزان آشنایی افراد با هوش مصنوعی، مثال‌ها و تجربیاتی در حوزه‌های مختلف استفاده‌های انسانی هوش مصنوعی مطرح شد. اعتماد به ماشین، منابع انسانی، اخلاق و حقوق، عدالت اجتماعی، هنر و خلاقیت و … از جمله موارد استفاده انسانی از هوش مصنوعی است.

پس از آشنایی با جوانب انسانی هوش مصنوعی نیز تاریخچه، روند و کارکردهای AI بیان شد؛ کارکردهایی که از علم پزشکی تا اقتصاد گسترش یافتند و روز به روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود.

آیا نگرانید هوش مصنوعی بیکارتان کند؟

در بخش دیگری از این رویداد نیز به دغدغه‌ مورد توجه این روزهای افراد در خصوص «ترس از دست دادن حرفه‌شان» پرداخته شد.

بیش از نیمی از حاضرین اهمیت و سرعت بالای رشد و توسعه هوش مصنوعی را درک کرده‌اند و تا حدی نگران تاثیرات این موضوع بر حرفه‌ خود هستند. سپس در این رویداد مثالی واقعی نیز در مورد شرکت آی‌بی‌ام (IBM) که حدود 8000 عنوان شغلی را با استفاده از هوش مصنوعی با موارد جدیدی جایگزین خواهد کرد، بیان شد و در ادامه به فرصت ایجاد مشاغل و حرفه‌های جدید به واسطه پیشرفت این علم در همه‌ حوزه‌های انسانی پرداخته شد.